Đinh Quang Tich
Moderator
HỌ ĐINH Ở XÃ CƯƠNG GIÁN, NGHI XUÂN, HÀ TĨNH LÀ CHI NHÁNH TỪ HỌ ĐINH NHO Ở XÃ SƠN HÒA, HƯƠNG SƠN, HÀ TĨNH
Ở xã Cương Gián, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh chỉ có 1 họ Đinh duy nhất từ xưa tới nay. Có 2 nhà thờ họ, chi anh làm nhà thờ ở thôn Trung Sơn, chi em làm nhà thờ ở thôn Song Long. Tôi lớn lên trong nỗi trăn trở tìm câu trả lời về nguồn gốc ngài thủy tổ. Tôi quyết tâm đi tìm nguồn cội họ Đinh làng tôi và tìm câu trả lời cho những tò mò xung quanh các truyền thuyết đẹp về dòng tộc.Từ nhỏ, tôi đã từng nghe các cụ trong họ kể về việc đi tìm gốc tích mà không thành công. Tôi rất nhớ việc các cụ kể rằng gốc cội họ Đinh ở xã Cương Gián chúng tôi là người đậu đạt và làm quan to lắm, to hơn quan huyện, quan tỉnh. Các cụ dặn mỗi lần trong họ có đại lễ thì con cháu phải dành phần cúng ngoài sân đủ cho hàng chục lính hầu và ngựa xe đi theo, hộ tống ngài thủy tố làm quan, cùng nhiều truyền thuyết khác về dòng họ.
Tôi lớn lên trong nỗi trăn trở muốn đi tìm nguồn cội họ Đinh làng tôi và tìm câu trả lời cho những dấu hỏi xung quanh các truyền thuyết đẹp về dòng tộc.Tuy nhiên, khi sống ở quê hương, tôi suốt ngày bộn bề cơm áo, khi thoát được cái đói nghèo tôi lại sống nơi đất khách, xa quê hương bản quán. Vả lại tôi cũng không biết bắt đầu từ đâu để tìm nguồn gốc dòng họ.Rất may, khoảng giữa năm 2008, anh em tôi được chú Đinh Duyệt cho bản photo coppy lời tựa cuốn gia phả họ Đinh nhánh trên thôn Trung Sơn (họ Đinh xã Cương Gián có nhánh trên thôn Trung Sơn và nhánh dưới ở thôn Song Long) đó là bản dịch gia phả từ chữ Hán sang chữ Quốc ngữ. Lời tựa cuốn gia phả đó ghi chép khá sơ sài nhưng nhờ đó mà tôi được biết tổ tiên chúng tôi khi xưa ở Gia Viễn, Ninh Bình, sau đó cụ thủy tổ đi vào Nghệ An – Hà Tĩnh, một người ở An Ấp, một người ở Cổ Ngu. Trong họ xưa có hai cha con đậu Tiến sỹ vào thời Hậu Lê.Lúc chú Đinh Duyệt và vài người bàn nhau định về Gia Viễn – Ninh Bình tìm dòng họ nhưng có người can lại vì chưa có cơ sở gì, sao tìm được bóng chim, tăm cá.Riêng tôi, tôi quyết tâm đi tìm hai địa danh An Ấp và Cổ Ngu. Dịp may nữa là khi đó tôi đi Hải Phòng, tôi tranh thủ tìm gặp chú Đinh Xuân Dục, người mà tôi biết rất rành các địa danh ở vùng Nghệ An – Hà Tĩnh. Chú cho tôi biết An Ấp hay Yên Ấp là quê chú ở xã Sơn Hòa – Huyện Hương Sơn – Hà Tĩnh, nơi ấy có dòng họ Đinh của chú, còn Cổ Ngu là vùng Đức Thủy, Đức Lâm thuộc huyện Đức Thọ - Hà Tĩnh. Lần ấy tôi gửi chú bản photo coppy có ghi lời tựa gia phả họ Đinh ở xã Cương Gián, trong đó có phần nói về gốc tích, nhờ chú mang về Hương Sơn cho bà con họ Đinh trên đó.Tôi dự định sẽ sắp xếp thời gian để tìm về vùng đất Cổ Ngu – Đức Thọ, vì tôi biết ngày xưa các cụ họ tôi cũng đã về vùng Đức Thanh (Đức Thọ) tìm họ nhưng không đúng. Các cụ đã đi Đức Thọ thì chắc là có cơ sở từ xa xưa ngài thủy tổ đi từ vùng ấy về Cương Gián – Nghi Xuân.Tôi ở Sài Gòn, đang thu xếp thời gian về Đức Thọ để tìm nguồn cội thì nhận được tin từ bà con họ Đinh ở Cương Gián báo rằng họ tìm thấy họ Đinh ở Trung Lương – Đức Thọ có lời tựa gia phả ghi chép nguồn gốc của ngài thủy tổ tương đối giống với họ Đinh Cương Gián ta. Tôi mừng lắm, Rằm Tháng Bảy năm 2009, anh em trong họ Đinh Cương Gián tổ chức đi lên nhà thờ họ Đinh ở xã Trung Lương – Đức Thọ - Hà Tĩnh. Tại đây, bà con cho chúng tôi mượn photo coppy gia phả của họ Đinh ở Trung Lương. Tôi đối chiếu thấy 2 cuốn gia phả khá giống nhau về phần nguồn gốc của ngài thủy tổ: từ Gia Viễn – Ninh Bình về An Ấp – Hương Sơn và một người về Cổ Ngu – Đức Thọ. Trong họ có 2 cha con đậu tiến sỹ đời Lê. Tôi hy vọng tìm ra nguồn cội, tôi photo coppy 2 cuốn gia phả của họ Đinh ở Cương Gián và họ Đinh ở Trung Lương về để lần tìm, kết nối. Tuy nhiên, qua nhiều ngày say sưa mò mẫm, đưa ra nhiều giả thuyết mà tôi không thể nào tìm ra được sự liên kết trực tiếp giữa 2 nhánh họ Đinh ở Cương Gián và ở Trung Lương. Tôi buồn và thất vọng lắm!Nhưng thật may, đến tháng 8-2011 tôi tìm thấy trang web họ Đinh Việt Nam. Tôi phấn khởi và gửi lên trang web đó bài viết để mọi người biết nguyện vọng đi tìm nguồn cội dòng họ Đinh Cương Gián của tôi. May mắn thay, chỉ vài ngày sau là tôi được bác Đinh Nho Quỳ, tộc trưởng họ Đinh Nho ở xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh gửi thư điện tử cho. Thế là bác cháu có số điện thoại và email của nhau. Sau vài lần trao đổi qua điện thoại, tôi được bác Quỳ gửi cho xem bản sao gia phả họ Đinh Nho ở xã Sơn Hòa – Hương Sơn, Hà Tĩnh.Tôi rất mừng, mừng đến nao lòng khi đem 2 gia phả ra đối chiếu. Giống nhau khủng khiếp! trong bảy đời đầu thủy tổ đều giống tên cụ thủy tổ ông, giống họ cụ thủy tổ bà và giống cả tước phẩm nữa, tất cả chỉ khác nhau vài chữ - tôi nghĩ chắc do tam sao thất bản nên có những lỗi ấy mà thôi. Tôi sung sướng điện thoại báo cho bác Quỳ và một số anh em trong họ Đinh Cương Gián chúng tôi.Tôi hạnh phúc vô cùng! Tôi đã làm được cái việc mà nhiều đời trước ông cha chúng tôi chưa làm được! Tôi đã làm thỏa lòng mong mỏi của mọi người trong họ Đinh ở làng Cương Gián chúng tôi!
Rằm Tháng Bảy năm 2013, chúng tôi đã tổ chức anh em họ Đinh ở xã Cương Gián về thắp hương cúng tổ tiên, đồng thời mang gia phả về để chính thức đối chiếu. Kết quả làm mọi người rất tin tưởng do trùng khớp nhau từ đời Thứ Nhất là ngài Tả Hiệu Điểm Công Tây Hầu Đinh Phúc Diên, đến đời Thứ Bảy là Ngài Tiến Sỹ Đinh Nho Công.
Đến nay, việc chắp nối gia phả họ Đinh ở xã Cương Gián vào gia phả họ Đinh Nho ở xã Sơn Hòa đang còn một số khó khăn do trong gia phả họ Đinh ở xã Cương Gián không ghi tên thật của các ngài thủy tổ khi rời khỏi Hương Sơn ra đi. Việc này khá khó khăn nhưng tôi nghĩ tương lai sẽ làm được. Nếu dựa vào các ghi chép của gia phả và đi tìm kiếm thêm các nguồn tư liệu lịch sử thì chúng ta hay các thế hệ sau này sẽ lần tìm ra những điều bí ẩn đó. Riêng tôi, tôi cũng đã có giả thuyết đáng tin về vị thủy tổ sinh ra họ Đinh ở làng Cương Gián chúng tôi, tôi sẽ thu thập thêm chứng cứ cho chắc chắn hơn rồi sẽ viết ra để bà con cùng trao đổi.
Dù chúng tôi chưa biết chính xác vị thủy tổ họ Đinh làng Cương Gián khi rời xã An Ấp – Hương Sơn (xã Sơn Hòa – Hương Sơn) tên thật là gì, nhưng chúng tôi đã xác định được chính xác nguồn cội của họ Đinh ở xã Cương Gián – Nghi Xuân – Hà Tĩnh là từ xã An Ấp (nay là xã Sơn Hòa) – huyện Hương Sơn – Tỉnh Hà Tĩnh. Đó là dòng họ Đinh Nho mà từ xưa lại nay có rất nhiều người thành đạt, thời Hậu Lê và thời nhà Nguyễn có đến gần chục người đậu tiến sĩ, thời nay, từ sau Cách mạng Tháng Tám đến nay cũng có nhiều người có học vị tiến sĩ và giữ các chức vụ quan trọng trong các cơ quan, tổ chức của Đảng và Nhà nước ta.
Càng tự hào với truyền thống của tổ tiên, lớp cháu con trong dòng họ càng phải cố gắng vươn lên trong học tập, lao động, công tác, để xứng đáng với cha ông, xứng đáng với công lao mà các vị tiền bối đã dày công vun đắp.
ĐINH QUANG TÍCH
