NGUYỄN THỊ SEN - THÁNH TỔ NGHỀ MAY
.
Bà Nguyễn Thị Sen là tứ phi Hoàng hậu nhà Đinh, vợ của vua Đinh Tiên Hoàng trong lịch sử Việt Nam, Bà được hậu thế tôn vinh là bà tổ nghề may. Bà quê quán ở làng Trạch Xá, xã Hòa Lâm, huyện Ứng Hòa, Hà Nội.
Bà kết duyên cùng đức Vua ĐTH khi ngài về đây chiêu mộ hào kiệt. Vị quân vương giữa rừng hoang gặp cô thôn nữ nhan sắc tuyệt trần đã mời nàng về chốn Hoàng cung và truyền khắp nhân gian dâng vải lụa đến cho nàng. Tại Kinh đô Hoa Lư, bà Nguyễn Thị Sen được phong là Hoàng hậu. Với sự khéo léo và sáng tạo, bà đã giúp các cung nữ phát triển, sáng tạo được nghề may trong cung vua.
Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Vua Đinh Tiên Hoàng (924 -979) lập 5 hoàng hậu là Đan Gia, Trinh Minh, Kiều Quốc, Cồ Quốc và Ca Ông, theo đó tứ phi Hoàng hậu Cồ Quốc chính là Thánh tổ nghề may Nguyễn Thị Sen.
Trong bản "Thần tích Đức Thánh Tổ diễn thơ" của Cao Hữu Nghị có đoạn viết:
"Anh hùng Vạn Thắng sơn hà
Nước Đại Cồ Việt, hiệu là triều Đinh
Cầu hiền tài, giúp triều đình
Vua đi các ngả tuyển binh tướng tài
Tình cờ về đất Hà Tây
Gặp người con gái nơi đây tuyệt vời
Thật là sắc nước hương trời
Tuổi xuân phơi phới vui tươi dịu hiền
Có đôi má núm đồng tiền
Mắt đen lay láy, tóc huyền thướt tha
Hàm răng trong ngọc trắng ngà
Nụ cười như những đóa hoa xuân hồng
Giỏi cầy cuốc, giỏi cấy trồng
Vui say lao động trên đồng quê hương
Dãi dầu một nắng hai sương
Bông hoa đồng nội, thơm hương mặt trời
Vua Đinh thấy mặt thấy người
Lòng yêu mến, vội đón mời về cung
Nữ nhi sánh với anh hùng
Gái quê đồng nội – ung dung ngai vàng
Là Tứ phi – Đinh Tiên Hoàng
Sống trong cung điện, giàu sang lụa là
Lần lần tháng lại ngày qua
Học thêu thùa giỏi – cùng là cắt may
Càng ngày càng khéo đôi tay
May xiêm, may áo và may hoàng bào
Quan văn, quan võ kiểu nào
Hoàng thân, quốc thích biết bao áo quần
Bà cùng các nữ cung nhân
Cắt may khâu vá chuyên cần sớm trưa
Trên thì vừa ý nhà vua
Trăm quan ai mặc cũng vừa cũng khen
Tứ phi vua – Nguyễn Thị Sen
Có bàn tay thợ khéo quen mượt mà
Cai quản cung nữ hoàng gia
Văn hóa may mặc – Quốc gia Cung đình".
.
Sau khi Vua Đinh Tiên Hoàng mất, quyền lực hậu cung chuyển giao về với Dương Vân Nga và Lê Hoàn, Bà Tứ phi Hoàng hậu đã cùng Công chúa Liên Hoa từ giã hoàng cung Hoa Lư, trở về quê hương truyền dạy nghề may cho nhân dân trong làng. Khi mất bà được lập đền thờ và tôn làm bà tổ nghề may áo dài truyền thống.
Lễ hội giỗ tổ Thợ may ngày nay được tổ chức khá lớn vào ngày 12 tháng chạp Âm Lịch hàng năm tại Trạch Xá (Hà Nội) và Hội An (Quảng Nam). Cũng trong ngày, nhiều tiệm may ở Việt Nam tiến hành lễ giỗ tổ thể hiện tấm lòng tri ân của hậu thế. Lễ vật dâng tổ nghề thường là một cành hoa, con gà, đĩa trầu cau, ly rượu và chén nước.
Lễ hội giỗ Tổ thợ may ở làng Trạch Xá hằng năm đón tiếp rất nhiều các Tổ chức, cá nhân trong và ngoài ngành may mặc trên mọi miền Tổ quốc về dự lễ để tưởng nhớ tri ân Tổ nghề, cầu mong cho sự phát triển ngành nghề may... ngày càng thình vượng.